Tháp Đôi
Nhấn để nghe thuyết minh
THÁP ĐÔI
1. Khái quát về vương quốc Champa và tháp Chăm ở Gia Lai
Champa là quốc gia được hình thành trên dải đất miền Trung Việt Nam từ thế kỷ 2 sau Công nguyên (năm 192), lãnh thổ của quốc gia này kéo dài từ tỉnh Quảng Trị đến tỉnh Lâm Đồng theo địa giới hành chính ngày nay và mở rộng lên vùng rừng núi Tây Nguyên.
Do những biến động của lịch sử, người Chăm đã định đô ở nhiều vùng khác nhau:
- Giai đoạn Sinhapura (Lâm Ấp): Từ TK 2 sau Công nguyên - đến giữa thế kỷ VIII, “Kinh đô Sinhapura” (thành phố sư tử), thuộc vùng Amaravati (thôn Trà Kiệu, xã Duy Xuyên, thành phố Đà Nẵng)
- Giai đoạn Virapura (Hoàn Vương): từ giữa thế kỷ VIII - giữa thế kỷ IX, kinh đô của họ thuộc vùng Panduranga (tỉnh Khánh Hòa ngày nay) - phía Nam Chăm.
- Giai đoạn Indrapura (Chiêm Thành): giữa thế kỷ IX – cuối thế kỷ X, kinh đô lại thuộc về phía Bắc Chăm (thuộc thôn Đồng Dương, xã Đồng Dương thành phố Đà Nẵng)
- Giai đoạn Vijaya: từ cuối thế kỷ X – XV (năm 1471), kinh đô Champa là Vijaya (thuộc tỉnh Gia Lai ngày nay).
Như vậy, Gia Lai giữ vai trò là kinh đô của vương quốc Champa trong 5 thế kỷ. Trong 5 thế kỷ đó, người Chăm đã để lại trên đất Gia Lai nhiều di sản văn hóa quý giá, trong đó có 8 cụm tháp với tổng số 14 tháp.
Với 8 cụm tháp Chăm hiện còn, có thể nói Gia Lai tự hào là vùng đất còn lưu giữ nhiều cụm tháp Chăm nhất. Các tháp Chăm ở Gia Lai không tập trung mà nằm rải rác trên nhiều địa bàn, nhưng chủ yếu là vùng xung quanh thành Đồ Bàn - kinh đô vương quốc Champa.
Do những biến động của lịch sử, người Chăm đã định đô ở nhiều vùng khác nhau:
- Giai đoạn Sinhapura (Lâm Ấp): Từ TK 2 sau Công nguyên - đến giữa thế kỷ VIII, “Kinh đô Sinhapura” (thành phố sư tử), thuộc vùng Amaravati (thôn Trà Kiệu, xã Duy Xuyên, thành phố Đà Nẵng)
- Giai đoạn Virapura (Hoàn Vương): từ giữa thế kỷ VIII - giữa thế kỷ IX, kinh đô của họ thuộc vùng Panduranga (tỉnh Khánh Hòa ngày nay) - phía Nam Chăm.
- Giai đoạn Indrapura (Chiêm Thành): giữa thế kỷ IX – cuối thế kỷ X, kinh đô lại thuộc về phía Bắc Chăm (thuộc thôn Đồng Dương, xã Đồng Dương thành phố Đà Nẵng)
- Giai đoạn Vijaya: từ cuối thế kỷ X – XV (năm 1471), kinh đô Champa là Vijaya (thuộc tỉnh Gia Lai ngày nay).
Như vậy, Gia Lai giữ vai trò là kinh đô của vương quốc Champa trong 5 thế kỷ. Trong 5 thế kỷ đó, người Chăm đã để lại trên đất Gia Lai nhiều di sản văn hóa quý giá, trong đó có 8 cụm tháp với tổng số 14 tháp.
Với 8 cụm tháp Chăm hiện còn, có thể nói Gia Lai tự hào là vùng đất còn lưu giữ nhiều cụm tháp Chăm nhất. Các tháp Chăm ở Gia Lai không tập trung mà nằm rải rác trên nhiều địa bàn, nhưng chủ yếu là vùng xung quanh thành Đồ Bàn - kinh đô vương quốc Champa.
2. Giới thiệu về cấu trúc quần thể tháp Đôi
Tháp Đôi đúng như tên gọi của di tích, hiện có 2 ngôi tháp đứng song đôi. Nhìn vào, ngôi tháp phía Bắc cao hơn và ít hư hại hơn ngôi tháp phía Nam. Chiều cao hiện còn của tháp phía Bắc gần 22m, tháp phía Nam khoảng trên 17m.Chúng ta có thể nhận ra về cấu trúc quần thể tháp Chăm: hoặc là 1 tháp, hoặc là 3 tháp, hoặc là 1 quần thể gồm nhiều tháp; nhưng ở Tháp Đôi hiện trạng gồm hai tháp. Từ đó, các nhà nghiên cứu có cơ sở để hoài nghi liệu có hay không tòa tháp thứ ba? Năm 90 của thế kỷ trước, cán bộ Bảo tàng tỉnh khảo sát, phát dọn di tích và đã tìm thấy nhiều phiến đá có hình chạm khắc nằm rải rác xung quanh hai ngôi tháp hiện có, trong đó có một số phiến đá đã và đang được hoàn thiện tương tự với các khối đá trên hai tháp này, có thể để dùng vào việc trang trí chân đế và các tầng của một ngôi tháp có cấu trúc và hình dáng như 2 ngôi tháp. Từ đó các nhà nghiên cứu cho rằng ngôi tháp thứ ba của khu đền tháp chưa được xây dựng mà mới ở giai đoạn chuẩn bị, cho đến nay vẫn chưa có lời giải đáp.
3. Giới thiệu về niên đại, phong cách kiến trúc
Dựa vào hình dáng, cấu trúc, điêu khắc, vật liệu xây dựng..., các nhà nghiên cứu đã xếp Tháp Đôi vào nhóm tháp thuộc phong cách kiến trúc Bình Định, có niên đại cuối thế kỷ XII đầu thế kỷ XIII.Ở Tháp Đôi, bên cạnh những yếu tố kiến trúc của một ngôi tháp Chăm truyền thống: khối thân vuông, cửa chính quay về hướng đông, 3 mặt còn lại là 3 cửa giả; ở 2 tháp còn hiện lên những nét đặc trưng của phong cách tháp Chăm Bình Định với khối hình lớn, vòm cửa ra vào và cửa giả vút lên như hình mũi giáo, các cột ốp dọc thân tường nổi cao và để trơn, không trang trí hoa văn trên mặt tường. Tuy nhiên, về hình dáng của 2 ngôi tháp này có thể nói là một trong những ngôi tháp độc đáo nhất, không giống với những ngôi tháp hiện còn, đó là một cấu trúc gồm 2 phần chính: phần dưới là khối thân vuông vức và phần mái tháp mặt cong. Từ bộ diềm mái trở lên, Tháp Đôi không thu nhỏ giật cấp thành 3 tầng, mà thay vào đó là cả một hệ thống nhiều tầng giả. Mỗi tầng như vậy được báo hiệu ở 4 góc tháp bằng hình chim thần Garuda đang trong tư thế đôi chân cong hơi chùng lấy thế mạnh đạp vào góc tường tháp, 2 cánh tay giơ thẳng hết cỡ như đỡ lấy sức nặng của tầng trên tháp, khuôn mặt rắn khắc khổ và dữ tợn. Ngoài ra còn có các phù điêu hình các con vật thần thoại mang ảnh hưởng của nghệ thuật Khmer thế kỷ XII - XIII.
Có thể nói trong số những tháp cổ Champa hiện còn ở Gia Lai, Tháp Đôi là một trong những kiến trúc chịu ảnh hưởng văn hóa Khmer đậm nét nhất, thể hiện ở hình dáng kiến trúc, trang trí kiến trúc và việc sử dụng vật liệu đá vào kiến trúc khá nhiều. Ở đây khung cửa ra vào phía Đông là lanh tô bằng đá sa thạch; chân tường của tháp được bó bằng những tảng đá lớn thể hiện một đài sen khổng lồ đỡ toàn bộ tháp; những phù điêu trang trí trên mái tháp cũng đều được tạc bằng đá. Sự ảnh hưởng của kiến trúc Khmer đối với Tháp Đôi nói riêng và các tháp ở Gia Lai nói chung, bởi vì trong lịch sử phát triển của vương quốc Champa, suốt một thời gian dài từ thế kỷ XII đến thế kỷ XIII là thời kỳ chiến tranh liên miên giữa Champa và Khmer. Điều đáng nói là hầu như tất cả những sự kiện xảy ra trong cuộc chiến tranh này đều diễn ra ở vùng Vijaya – vùng Gia Lai ngày nay, kinh đô của vương quốc Champa lúc bấy giờ. Do đó, những ảnh hưởng của nghệ thuật Khmer đối với kiến trúc và điêu khắc Champa ở vùng Gia Lai cũng rõ nét nhất.
Ý kiến bạn đọc
Bạn cần đăng nhập với tư cách là Thành viên chính thức để có thể bình luận
Danh mục
Thống kê
- Đang truy cập18
- Hôm nay55
- Tháng hiện tại944
- Tổng lượt truy cập62,630