Vui lòng nhấn để nghe thuyết minh: 

THÁP BÁNH ÍT

1. Giới thiệu chung về Tháp Bánh Ít
Tháp Bánh Ít thuộc thôn Đại Lễ, xã Tuy Phước Bắc, tỉnh Gia Lai.
Đây là một trong số những cụm tháp lớn nhất hiện còn tồn tại của vương quốc Champa, là một khu di tích đẹp, đặc sắc và còn lại nhiều tháp nhất ở Gia Lai (4 tháp).
Tháp Bánh Ít có niên đại khoảng cuối thế kỷ X đầu thế kỷ XII, được xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia năm 1982. Trong các tài liệu trước đây, tháp này còn có tên gọi khác là tháp Thị Thiện, người Pháp gọi là Tour d'argent (tháp Bạc).
Cụm tháp Bánh Ít là quần thể tháp lớn nhất, chiếm số lượng nhiều nhất trong số các cụm tháp Champa hiện còn ở Gia Lai. Tại đây, hiện nay còn lại 4 ngôi tháp: tháp Cổng, tháp Bia, tháp Lửa và tháp Chính.

2. Giới thiệu về Tháp Cổng (Gopura) và Tháp Lửa (Kosagrha)
 

• Tháp Cổng (Gopura): Tháp Cổng nằm về hướng đông của khu đền tháp. Vì có chức năng làm Cổng nên ngôi tháp này có 2 cửa thông nhau theo hướng đông – tây và cùng nằm trên một trục thẳng với cửa tháp Chính trên đỉnh đồi.

         Tháp có chiều cao khoảng 13m, xây trên bình đồ vuông mỗi cạnh dài khoảng 7m. Mặc dù độ cao của tháp không lớn, nhưng với việc trang trí vòm cửa ra vào cũng như các cửa giả hai bên với nhiều           lớp vươn cao, hút lên phía trên giống như hình mũi giáo, tạo cho ta có cảm giác ngôi tháp trở nên cao hơn, thanh thoát hơn.

• Tháp Lửa (Kosagrha): Ngôi tháp này không được xây dựng trên bình đồ vuông như những ngôi tháp khác mà được xây dựng trên bình đồ hình chữ nhật, chiều dài 12m, rộng 5m, chiều cao của tháp khoảng 10m. Đây là nơi chuẩn bị đồ tế lễ trước khi mang vào tháp Chính để tổ chức nghi lễ tôn giáo.

3. Giới thiệu về Tháp Chính (Kalan) và Tháp Bia (Posah)

• Tháp Chính (Kalan): Tháp Chính là nơi tổ chức các nghi lễ cúng của người Chăm. Tháp có chiều cao 29,6m, được xây dựng với bình đồ vuông, mỗi cạnh dài 12m…

Về kiến trúc, ngôi tháp này, đã xuất hiện rõ nét kiến trúc của phong cách Bình Định: tháp cao, khối hình lớn; vòm cửa vươn cao như hình mũi giáo; các tháp góc trên các tầng mái nhô vút lên. Những yếu tố đó cùng với việc đưa tháp lên đồi cao đã tạo cho ngôi tháp trở nên cao vút hơn, hoành tráng, bề thế hơn so với những ngôi tháp Chăm thuộc phong cách trước đó.
Tượng thờ thần Shiva trong tháp Chính hiện nay được phục chế năm 2013 trên cơ sở tượng thần Shiva nguyên gốc đang trưng bày tại Bảo tàng Guimet (Pháp), với chiều cao 1,54m; rộng 1,06m.

• Tháp Bia (Posah): Nằm ở phía nam của khu đền tháp. Kiến trúc này thường có mặt trong những khu đền tháp lớn của một vùng. Ngôi tháp này có kích thước tương tự như tháp Cổng, nhưng có sự khác biệt là ở đây 4 mặt tường đều trổ cửa thông ra ngoài theo 4 hướng Đông, Tây, Nam, Bắc. Tháp có kiến trúc giống như nhà che bia, có thể ngày xưa trong lòng tháp đã từng có bia ký ghi lại công trạng của các vị vua và các vị thần linh được thờ ở không gian thiêng này.

Ngôi tháp này cũng như tháp Cổng và tháp Lửa là những kiến trúc có một không hai hiện còn ở Gia Lai và cũng là những kiến trúc hiếm thấy trong các khu đền tháp Champa hiện còn.
Theo các nhà nghiên cứu, về phong cách kiến trúc, ở tháp Bánh Ít có một sự đột phá, chuyển giao giữa hai phong cách kiến trúc tháp Chăm, từ phong cách Mỹ Sơn A1 sang phong cách Bình Định. Vì vậy ở đây, ta dễ dàng bắt gặp vẻ đẹp của hai xu thế: nhẹ nhàng, trang nhã của phong cách Mỹ Sơn A1 và sự khỏe khoắn, hoành tráng của phong cách Bình Định để tạo nên những tác phẩm kiệt tác trong kiến trúc nghệ thuật Champa trong lịch sử. Với giá trị độc đáo về kiến trúc, Tháp Bánh Ít đã được nhóm tác giả người Anh giới thiệu trong cuốn sách “1.001 công trình kiến trúc phải đến trong cuộc đời” giới thiệu với bạn đọc thế giới.